Halk arasında reflü ilaçları olarak bilinen “proton pompası inhibitörlerinin” (PPİ) kalp krizi ve ölüm riskini artırdığı belirlendi (1).
PPİ (omeprazol, lansoprazol, esomoprazol, pantoprazol, rabeprazol) midede asit üretimini azaltmak için kullanılan bir grup ilaçtır. Gastrit, ülser, reflü başlıca uygulama alanlarıdır.
Araştırmanın başı olan Stanford Üniversitesi’ nden Nigam H. Shah “Kalp krizi gibi bir koroner olay geçirmiş olanlarda bu ilaçların emniyetli olmadığı biliniyordu ama araştırmalar daha ziyade PPİ ve kan sulandırıcı bir ilaç olan clopidogrel (Plavix) ilişkisi üzerine yoğunlaşmıştı” diyor (2):
“Altta yatan biyolojiyi ve bu ilaçların kan damarlarında nitrik oksit seviyelerini azaltıcı etkisi dikkate alındığında, PPİ’ lerinin kalp krizi riskini artırıyor olması hiç de sürpriz değil”.
PPİ’ lerinin clopidogrel (Plavix) ile beraber kullanıldığında kalp krizi yüzünden yeniden hastaneye yatırılma veya yeniden stent konması riskinin arttığını daha önce yazmıştım (3).
Kalp hastalığından ölüm riski iki misli yüksek
Araştırmada Stanford Üniversitesi’ nin 1994’ den bu yana klinik kayıtları ve çoğu özel muayenehanelere ait web-bazlı elektronik sağlık kayıt sistemlerinden istifade edilerek 2.9 milyon Amerika’ lıya ait 16 milyon klinik kayıt incelendi.
Reflü teşhisiyle PPİ kullananlarda “kalp krizi riskinin bu ilacı kullanmayanlara nazaran yüzde 16 ve kalp hastalığından ölümlerin iki misli fazla olduğu” tespit edildi.
Buna karşılık H2 blokeri olarak bilinen famotidin ve ranitidin gibi ilaçların kardiyo-vasküler hastalık riskini artırmadığı da ortaya çıktı.
PPİ neden kalp krizine yol açıyor?
PPİ sınıfı ilaçların bu etkisi, DDAH (di-metil-arginin di-metil-amino-hidrolaz) aktivitesini baskılamasıyla açıklanabilir.
DDAH, kalp sağlığı için gerekli olan bir enzimdir ve endotelial nitrik oksit sentazın (eNOS) inhibitörü olan ADMA’ nın (asimetrik di-metil-arginin) klirensinin yüzde 80’ inden sorumludur.
PPİ’ lerinin, insanlarda ve farelerde ADMA seviyelerini yüzde 20-30 artırdığı gösterilmiştir; ADMA’ nın yüzde 10 artışı bile kardiyo-vasküler olayları artırır.
eNOS azalması, damar direncini artırır ve enflamasyon ve trombozu teşvik eder.
PPİ kullanımı, damar duvarında damarın gevşemesini ve böylece açık kalmasını sağlayan “nitrik oksit” seviyesini azaltır; bu korumanın kalkması kalp krizi riskini artırıyor olabilir.
İlacın kesilmesiyle nitrik asit seviyeleri normale döndüğü için PPİ’ lerinin iki hafta gibi kısa bir süre kullanılmasının emniyetli olacağı düşünülüyor ama birçok insanın bu ilaçları aylarca hatta senelerce alıyor olmaları elbette riski artırır.
Başka ilaçları tercih etmek daha doğru
Bu arada, kalp krizi riskinin artmasının doğrudan PPİ’ leriyle ilgili olmaması da ihtimal dâhilindedir.
Koroner damar hastalığına bağlı göğüs ağrısı, yanması gibi şikâyetler reflüye atfedilerek bunlara PPİ verilmiş de olabilir ancak H2 blokeri kullanan hastalarda böyle bir risk artışı olmaması bu ihtimali ortadan kaldırıyor.
Bu araştırma tabii ki bir sebep-sonuç ilişkisini ispatlamıyor ama gene de dikkate alınması gerekir.
En azından koroner damar hastalığı olanlarda asit baskılayıcı tedavi olarak PPİ değil, H2 blokerlerinin tercih edilmesi daha doğru olur.
2004 senesinde bir romatizma ilacı (Vioxx) da piyasaya çıktıktan ve milyonlarca insan tarafından kullanıldıktan sonra kalp krizi ve felç riskini artırdığı tespit edilerek piyasadan çekilmişti.
Gelelim neticeye
PPİ, yerinde kullanıldığı zaman gerçekten çok etkili ve değerli ilaçlardır ama bunların da tüm diğer ilaçlar gibi gereksiz yere ve gereksiz sürelerde kullanıldığına çok sık şahit oluyoruz.
Burada reflünün, öksürükten gıcığa ses kısıklığından astıma kadar birçok hastalıkta rolünün olduğu şeklindeki bilimsel bir dayanağı olmayan düşüncenin çok önemli etkisi var.
PPİ, reflüsü veya bronşiti, astımı var diye de çocuklara da peynir ekmek gibi veriliyor.
Bu araştırma doktorların ilaç yazarken çok dikkatli olmaları, çalakalem ilaç yazılmaması gerektiğini bir kere daha gözler önüne seriyor.
Kaynaklar
1. http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0124653
2. http://www.huffingtonpost.com/2015/06/10/heartburn-heart-attack_n_7554910.html