KAÇ OLACAK ŞU TANSİYON, KARAR VERİN ARTIK

İnsanoğlu aya gidebilir, uzaya uydu yerleştirebilir ama tansiyonun kaç olduğunun belirlenmesi bence mümkün değildir.

Dünya döndükçe yeni kılavuzlar yayınlanacak, tansiyon bazen 10 mm Hg indirilip 5 mm Hg yükseltilecek ama hiçbir zaman bu işin sonu gelmeyecektir.

100 seneden beri daha tansiyonun kaç olduğuna karar verememiş olan bunun için bıkmadan usanmadan sürekli yeni kılavuzlar yayınlayan modern tıbba ne kadar güvenmek gerekir karar sizin.

Tıp fakültelerinden tansiyon ölçmeyi öğrenmeden mezun olmak mümkün diyen öğrenciler de hiç üzülmesin.

Kaç olması gerektiği bilinmedikten sonra tansiyon ölçmeyi öğrenseniz ne olacak?

Ben 70’li yıllarda İstanbul Tıp Fakültesi’nde öğrenciyken de yüksek tansiyon tedavisinde hedeflenmesi gereken kan basıncı ne olmalı tartışmaları yapılırdı. O zamanlar yaş ilerledikçe kan basıncının bir miktar yükselmesinin normal olduğu düşünülürdü.

İleri yaşlardaki kişilerde, tıp dilinde “sistolik” denilen büyük tansiyonun yükselmesinin, ‘diyastolik’ denilen yani küçük tansiyonun yükselmesi kadar önemli olmadığı, çok yüksek değilse tedavi edilmesinin gerekmediği fikri hakimdi.

O zamandan bu yana yüksek tansiyon hakkında çok şey öğrendik, yeni ve daha etkin olan ilaçlar bulundu ama tartışma bitmedi. Yıllar içinde tansiyon tedavisi için hedef alınması gereken değerler bir indi bir çıktı denilse yeridir.

Bu inişli çıkışlı gidiş insanların aklını karıştırdı; “Doktorların bir dediği bir dediğini tutmuyor, normalin ne olduğunu bile bilmiyorlar” diyenler oldu. Büyük bir yüksek tansiyon araştırmasını yürüten bilim insanlarınca bu hafta yapılan açıklama, bu tartışmayı daha da alevlendirecek.

İngilizce adının kısaltılmış hali olan NIH harfleriyle bilinen Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Sağlık Enüstüleri’nden yapılan açıklama tansiyon tedavisinde hedefin bugünkünden aşağıya çekileceği sinyalini verdi. Kısa açıklama tedavide büyük tansiyonun 120 mmHg düzeyinde veya daha aşağıda olmasının hedefleneceği ni düşündürüyor.

114 milyon dolarlık araştırma
SPRINT adlı araştırmanın 114 milyon dolarlık bütçesi ABD hükümeti tarafından karşılandı. 2010 ile 2013 yılları arasında 102 sağlık merkezinden tedavi edilen 9300 tansiyon hastasının en az 4 yıl izlenmesi planlanıyordu. Araştırmaya tansiyonu yüksek herkes alınmadı. En başta deneklerin kan basıncının 130/90’ın üstünde olması veya tansiyon tedavisi görmeleri gerekiyordu.

Ayrıca 4 özellikten en az birine sahip olmaları aranıyordu. Bu özellikler hafif de olsa böbrek yetersizliği, kalp damar hastalığı, kalp krizi ve benzer bir sorun oluşma riskinin yüksek olması, 75 veya üstü yaş idi. Araştırmanın ne tip tansiyon hastaları üstünde yapıldığının bilinmesi sonuçlarının kimlere uygulanabileceğini belirleyeceği için çok önemli.

Gözlemciler gidişattan sorumlu
Güvenilir araştırmalarda kullanılan randomizas-yon yönteminde denekler, çoğu zaman bir bilgisayar kullanılarak rastgele iki gruba ayrılır. Böylece oluşan iki grup, verilecek ilaç veya yapılacak müdahale dışında çok benzer özellikler taşır.

Araştırılan bir ilacın etkinliği ve güvenliğiyse, bir gruba yeni ilaç, kontrol grubu denilen diğer gruba dış görünümü aynı ama içinde etkin madde olmayana plasebo hapı verilir. Ne ilacı alan denek ne de ilacı veren ve hastayı izleyen doktor  kimin gerçek ilaç aldığını bilir.

Denekler rastgele iki gruba ayrıldılar. Birinci grupta büyük tansiyon hedefi 120 mmHg idi. Kontrol grubu denilen diğer grupta ise hedef  kılavuzlarda tavsiye edilen 140 mmHg idi. İki grupta da benzer tansiyon ilaçları kullanıldı. Birinci grupta ortalama 3 ilaç kullanılırken kontrol grubunda 2 ilaç kullanılması yeterli oldu.

Bu tip araştırmalarda elde edilen veriler başlangıçta belirlenmiş süre dolmadan araştırmayı yürütenler dahil kimse tarafından bilinmez. Bu kuralın bir istisnası vardır. Başlangıçtan itibaren elde edilen verileri belli aralıklarla incelemekle yükümlü olan, bağımsız uzmanlardan oluşan bir komite toplanmakta olan tüm bilgilerden haberdar olur.

Denenen yeni bir tedavinin beklenenin aksine yarar değil zarar verdiği ya da şüpheye yer bırakmayacak ölçüde yararlı olduğunu gösteren veriler ortaya çıkarsa durumun bir an önce belirlenmesinden ve araştırmacıların uyarılmasından bu komite sorumludur.

Yaklaşık 10 bin kişi üstünde yapılan tansiyon tedavisi araştırmasında, büyük tansiyonun 140 mmHg altına düşürülmesi hedeflendiğinde risk 100 kabul edilirse, hedef 120 mmHg düzeyine çekildiğinde kalp krizi riskinin 70’e ölüm riskinin 75’e indiğini saptandı.